Nulowy meridian jo ten meridian (połkrejz, kótaryž stoj padorownje k zemskemu ekwatoroju a źo wót pódpołnocnego k pódpołdnjowemu poloju), wót kótaregož geografiska dlinina licy se k pódzajtšoju a k pódwjacoroju.
Jogo póstajenje jo pópšawem pśipadne, ale jo se pśez mjazynarodne dogrono (Mjazynarodna meridianowa konferenca 1884) do meridianoweje rowniny Londonskeje gwězdarnje Greenwich połožył a pomjenjujo se togodla cesto Greenwichski meridian (Meridian doma Flamsteed House gwězdarnje Royal Greenwich Observatory). Do togo su se rozdźělne nulowe meridiany wužyli.
Pó standarźe licy se geografiska dlinina wót nulowego meridiana pozitiwnje k pódzajtšoju (0° až do 360°), ale město togo jo teke pódzajtšna dlinina (0-180° pódzajtšo) a pódwjacorna dlinina (0-180° pódwjacor) rozšyrjona. Ako skrotconce wužywatej se Pz abo E za „pódzajtšo“ a Pw abo W za „pódjwacor“. Symbol E (engelski za „East“, francojski „Est“) jo pó źělach w nimčinje nałog, aby zajźowało zaměnjenjeju z nulu . Na pódwjacornej hemisferje (pśedewšym w USA) jo pśeśiwo mjazynarodnej normje teke pódwjacorne licenje wót 0-360° nałog.
Źinsajšny standard, nulowy meridian póšěgowego systema WGS84 a ETRS89/GRS80, njejo na zemski powjerch wězany, ale na modelěrowany geodetiski datum, dokulaž meridiany w dokradnjejšem licenju njejsu na kšutych městnach powjercha (kontinentalne pśesunjenje, zběranje a spadowanje mórja). Źo pśez Greenwichski park, wušej 100 metrow na pódzajtšo wót historiskeje Greenwichskeje „turistiskeje linije“ stareje gwězdarnje Greenwich.
Dłujkosć nulowego meridiana jo poł zemskeje wótměry mjazynarodnego zemskego elipsoida, kótaraž měri se pśez pola, pótakem 20.003,9 km. Ze swójim napśeśiwnym meridianom, kótaryž prěcy na pśikład Wrangelowu kupu pśi 180° (bźez pśidaśa E abo W), wudopołnjujo se nulowy meridian k wjelikemu krejzoju na zemi. Datumowa granica źo pó źělach (blisko polowu a na pódpołnoc wót ekwatora) dokradnje na 180° Greenwich (wótchylenja resp. wuwześa wót 180° geografiskeje šyriny: w Beringowej droze, pśi Aleutach (Alaska), w Kiribati, pśi Fidžiskich kupach, pśi Tuvalu, pśi Tonze a pśi nowoseelandskima kupoma Kermadec a Chatham).
Do póstajenja mjazynarodnego nulowego meridiana w lěśe 1884 jo skóro kuždy europski kraj swójski nulowy meridian měł, zwětšego geografiska dlinina datego głownego města resp. gwězdarnje.
Z pśiběrajucym mjazynarodnym drogowańskim wobchadom - pśedewšym ze zeleznicu - jo zjadnotnjenja eksistěrujucych systemow trěbne było. Mimo togo jo stawnje wažnjejše było, dokradny mjazynarodny cas (swětowy cas) k dispoziciji měś. Wón jo ako městny cas nulowego meridiana definěrowany.
Na Mjazynarodnej meridianowej konferency 14. oktobra 1884 we Washingtonje, D.C. z reprezentantami z 25 narodow jo se meridian, kótaryž źo pśez Greenwich, ako zakład mjazynarodnego koordinatowego systema zawjadł.
Ako móžny mjazynarodny nulowy meridian jo se na Washingtonskej konferency wósebnje pěś móžnosćow diskutěrowało:
W běgu konference jo se skóro wukopało, až Pariski nulowy meridian njeby žednu wětšynu namakał. Stary Ferrowy meridian su dla jogo póstajenja na dokradnje 20° W wót Parisa někotare lěta do togo za francojsku „pódwódna łoź“ měli. Acory a Beringowa droga njejsu pśedewšym togodla do pšašanja pśišli, dokulaž njejsu měli obserwatorium a tegdy ani njejsu byli telegrafiski ze zbytnym swětom zwězane.
Tak jo se skóńcnje Greenwichski nulowy meridian ako mjazynarodny nulowy meridian z wjelikeju wětšynu pśesajźił – pśi zdźaržanju głosa Francojskeje.
Greenwichski nulowy meridian prěcy wósym źinsajšnych statow na twardej zemi a ma w jadnotliwych krajach slědujucu dłujkosć:
Dłujkosć nulowego meridiana na twardej zemi (kontinent Antarktika) jo 2.331 km.
Mimo togo prěcy nulowy meridian hyšći slědujuce wódy:
Srjejźny słyńcny cas pśi nulowem meridianje jo rozsudny za swětowy cas (GMT, Greenwich Mean Time) był, kótaryž jo se akle 1972 pśez koordiněrowany swětowy cas (UTC) wótměnił. Toś ten wěcej njeorientěrujo se źinsa na městnem casu, ale – togodla teke mě – koordiněrujo kontinuěrujucy atomowy cas z Universal Time, kótaryž měri se astronomiski a wótbłyšćujo njepšawidłownosći zemskeje rotacije a słyńcne stawy. Pśirownowanje stawa se pśez pśestupne sekundy. Pśi nulowem meridianje njejo diferenca mjazy srjejźnym městnym casom a UTC źinsa dokradnje nul.
Koordinaty: ,
